MOTOR
-Yakıttan elde ettiği ısı enerjisini mekanik enerjiye çeviren makinelere motor denir.
– Motor araçlarda gücün kaynağıdır
MOTORLARIN SINIFLANDIRILMASI
1- Yakıtın yanma yerine göre:
* İçten yanmalı motorlar (Araç Motorları)
* Dıştan yanmalı motorlar (Buhar Türbinleri)
2- Soğutma sistemlerine göre:
* Hava soğutmalı motorlar
* Su soğutmalı motorlar
3-Yakıtlarına Göre Motorlar:
* Benzin: yakıtı benzindir.
* Lpg (sıvılaştırılmış petrol gazı): Yakıt ekonomisi sağlamak amacı ile Benzinli motorlara monte edilir.
– Motor gücü ve çekişi düşer
– kapalı otoparklara alınmaz
– Bağaj kullanım alanı azalır
– çarpışma anında patlama riski vardır.
* Dizel: Yakıtı Motorindir. Halk arasında Mazot ‘da denilmektedir. Dizel motor, benzinli motorlara göre daha ekonomik ve tasarrufludur.
4- Zamanlarına Göre Motorlar:
( Pistonun silindir içerisindeki her bir hareketine zaman denir.)
* 2 zamanlı: Motosiklet motoru
* 4 zamanlı: Araç motoru
– 2 Zamanlı Motor:
- Zaman: Emme – Sıkıştırma Zamanı
- Zaman: Ateşleme – Egsoz Zamanı
– 4 Zamanlı Motor:
- Zaman: Emme Zamanı
- Zaman: Sıkıştırma Zamanı
- Zaman: Ateşleme Zamanı
- Zaman: Egsoz Zaman
BENZiN-LPG’Lİ MOTORLARIN ÇALIŞMA SİSTEMİ
Yakıt ile hava karışımını silindir içerisinde sıkıştırarak buji ile ateşleme sonucu güç elde etmeyi sağlayan sistemdir
- EMME ZAMANI: Piston aşağı doğru inerken karbüratörden hazırlanan yakıt-hava karışımı silindir içine alınır.
- SIKIŞTIRMA ZAMANI: Piston yukarı çıkarken silindir içerisindeki yakıt hava karışımını sıkıştırır. Sıkışan karışımın sıcaklığı ve basıncı artar, yanmaya hazır hale gelir.
- ATEŞLEME ZAMANI: Buji kıvılcım çıkartarak karışımı ateşler. Ateşleme sonucu oluşan patlama ve yüksek basınç etkisiyle piston aşağı doğru inerken diğer pistonların yukarı doğru çıkmasını sağlar.
- EGSOZ ZAMANI: Yanma sonucu oluşan gazlar egsoz aracılığı ile dışarı atılır.
DİZEL MOTORLARIN ÇALIŞMA SİSTEMİ
- EMME ZAMANI: Piston silindir içerisinde aşağı doğru inerken, silindir içerisine sadece hava alınır.
- SIKIŞTIRMA ZAMANI: Silindir içerisindeki hava sıkıştırılır, sıkıştırma sonucunda havanın basıncı ve sıcaklığı artar.
- ATEŞLEME ZAMANI: Sıcak hava üzerine enjektör ile motorin püskürtülerek ateşleme ve güç elde edilir.
- EGSOZ ZAMANI: Yanma sonucunda oluşan gazlar, egsoz aracılığı ile dışarı atılır.
ARAÇTA GENEL OLARAK BULUNAN KISIM VE SİSTEMLER
*Şasi
*Karoser
*Ateşleme Sistemi
*Yakıt Sistemi
*Yağlama Sistemi
*Soğutma Sistemi
*Şarj Sistemi
*Marş Sistemi
*Egsoz Sistemi
*Elektrik – Aydınlatma ve ikaz sistemi
*Göstergeler Sistemi
*Fren Sistemi
*Ön Düzen Sistemi
*Süspansiyon Sistemi
ŞASİ
Aracın iskelet yapısına Şasi denir.
KAROSER
şasiye monte edilen, aracın saçtan yapılmış bölümüdür.
ATEŞLEME SiSTEMi
Görevi: Silindir içerisindeki yakıt-hava karışımını ateşleyerek yakmak.
Parçaları:
* Akümülatör (Akü-Batarya) : Elektrik enerjisini kimyasal olarak depolar, aracın elektriğe ihtiyacı olduğunda bünyesindeki kimyasal enerjiyi elektrik enerjisine çevirerek elektrikli cihazların çalışmasını sağlar. Araçlarda iki tane elektrik kaynağı vardır, birincisi akü, diğeri ise alternatördür. Motor çalışmazken aracın tüm elektrik ihtiyacı aküden karşılanır. Motor çalıştığı sürece ise enerji alternatörden sağlanır. Alternatör motordan hareket alarak çalışır, mekanik hareketten elektrik üretir, aracın tüm elektrik ihtiyacını karşılar ve aküyü şarj eder. Akümülatörün üzerinde (+) ve (-) olmak üzere iki tane kutup başı vardır. (+) kutup başı diğerine göre daha kalındır ve çevresinde kırmızı bir halka bulunabilir. Akünün kutup başı kabloları takılırken ilk olarak (+) kutup başının bağlantısı yapılır. Sökerken ise ilk olarak (-) kutup başı kablosu sökülür.
Soğuk havalarda akünün donmaması için tam şarj yapılır.
Akünün kutup başları oksitlenmişse sıcak su veya sodalı su ile temizlenir.
Akünün kendi kendine boşalmaması için üst yüzeyinin temiz olması sağlanır.
Akünün kutup başlarının her ikisine temas edecek bir biçimde üzerine metal bir cisim, anahtar gibi nesneler konulursa kısa devre olur ve patlar.
* Kontak Anahtarı: Aracın elektrik devresini açıp–kapatan, motoru çalıştıran ve durduran anahtara kontak anahtarı denir.
* Endüksiyon Bobini: Akünün 12 Voltluk enerjisini 15.000 ile 25.000 volt arasında yükselten. Yüksek gerilim üreten parçadır.
* Distribütör: Sırası gelen bujiye elektrik akımı verir.
* Buji: Ateşlemeyi sağlar. kurum bağlamışsa, kablosu çıkmışsa, ıslanmışsa ateşleme yapamaz.
Bujilerden biri ateşlemezse motor titreyerek, sarsıntılı ve düzensiz çalışır (motosiklet çalışmaz). Motor güçten düşer ve yakıt sarfiyatı artar.
Bujiler belirli kilometrelerde değiştirilmelidir
Sistemin Çalışması: Kontak anahtarının çevrilmesi ile aküden 12 voltluk elektrik akımı endüksiyon bobinine gider, endüksiyon bobini bu elektrik akımını 15.000 ile 25.000 volt arasında yükselterek distribütöre gönderir. Distribütördeki tevzi makarası sayesinde akım sırası ile bujilere iletilir. Bujiye gelen yüksek gerilim bujinin bir tırnağından diğerine atlarken kıvılcım oluşturur ve silindir içindeki yakıt hava karışımını ateşler.
YAKIT SİSTEMİ
(BENZİNLİ MOTORLAR)
Görevi: Motorun çalışması için gerekli olan Benzin-Hava karışımını hazırlayarak silindire göndermek.
Parçaları:
Yakıt Deposu
Yakıt Göstergesi
Yakıt Boru ve Hortumları
Benzin Otomatiği (Yakıt Pompası)
Yakıt Filtresi
Karbüratör
Manifoldlar (Emme, Egsoz)
(DİZEL MOTORLAR)
Görevi: Depodaki yakıtın yanmak üzere silindire gönderilmesini sağlar.
Parçaları:
◦ Yakıt Deposu
◦ Yakıt Göstergesi
◦ Besleme Pompası
◦ Yakıt Filtresi
◦ Enjeksiyon Pompası
◦ Alçak ve yüksek basınç boruları
◦ Enjektörler
◦ Isıtma (Kızdırma) Bujileri
◦ Hava Filtresi
Sistemin Çalışması (benzinli Motor): Benzin otomatiği depodaki yakıtı karbüratöre pompalar. Karbüratör, motorun devrine ve ihtiyacına göre yakıt – hava karışımı ayarlayarak silindire gönderir. Karışım Silindir içerisinde buji ile ateşlenerek yanma ve güç oluşturulur
Sistemin Çalışması (dizel motor): Besleme pompası depodan yakıtı enjeksiyon pompasına gönderir, enjeksiyon pompası ise yakıta basınç uygulayarak enjektörlerden silindir içerisindeki kızgın havanın üzerine püskürtülmesini sağlar böylece ateşleme ve güç oluşur.
Araç Egsoz’undan Çıkan Duman Renkleri:
-Normal hava şartlarında ve motor sağlıklı çalışıyorsa şeffaf duman çıkar,
-Motor zengin karışımla çalışıyorsa siyah duman çıkar,
-Motor yağ yakıyorsa mavi duman çıkar.
YAĞLAMA SİSTEMİ
Görevi: Hareketli parçalar arasındaki sürtünmeyi azaltır, aşınmayı önler, aşınmadan dolayı oluşan pislikleri temizler, parçalardaki ısıyı alarak soğutmaya yardımcı olur.
Parçaları:
◦ Karter
◦ Yağ Çubuğu
◦ Yağ Filtresi
◦ Yağ Pompası
◦ Yağ Müşürü
◦ Yağ Göstergesi
Sistemin Çalışması: Yağ pompası karterdeki yağı motorun hareketli parçaları üzerine pompalar. Böylece motor çalışırken bir çok hareketli parça yağlanır.
Motor Yağ Seviyesinin Kontrol Edilmesi:
*Araç 15-20 dk çalıştırıldıktan sonra düz bir zemine park edilerek motor stop edilir. 4-5 dakika bekledikten sonra yağ çubuğunu çekip temizler ve tekrar yerine takarız sonra tekrar çekip yağ seviyesini kontrol ederiz. Yağ seviyesi, çubukta belirtilen iki çizgi arasında ise motor yağının yeterli anlaşılır.
*Motorun yağ seviyesi günlük bakımlarda kontrol edilmeli ve periyodik olarak aracın servis kitaplarında belirtilen sürelerde değiştirilmelidir. Motorun içerisindeki mevcut yağ karterin altındaki yağ boşaltma contasından motor sıcakken boşaltılır. Silindir kapağının üzerindeki yağ kapağından yağ eklenir. Genel olarak her yağ değişiminde yağ filtresi de değiştirilir.
*Yağ filtresi tıkanırsa, yağ pompası arızalanırsa, karterde yeterli miktarda yağ yoksa yağlama işlemi yapılmaz. Motor parçaları kuru sürtünme sonucu aşırı ısınır ve zarar görür.
SOĞUTMA SİSTEMİ
Görevi: Yanma ve çalışma sonucu meydana gelen ısıyı dengede tutmayı ve motoru soğutmayı sağlar.
Parçaları:
◦ Radyatör :
◦ Devirdaim – Su pompası : Radyatördeki suyu, motorun su kanallarına gönderir.
◦ Vantilatör : Radyatördeki suyun soğuması için hava akımı oluşturur.
◦ Vantilatör Kayışı : Motorun krank milinden hareket alarak devirdaim-su pompası, vantilatör ve alternatörün çalışmasını sağlar.
◦ Termostat : Soğutma suyunun sıcaklığını dengede tutar. Termostat silindir kapağı çıkışında bulunur. Termostat arızalanırsa motor hararet yapar. Motordan Termostat çıkarılırsa motor sürekli soğuk çalışacağından dolayı parçaları aşınır.
◦ Hararet Göstergesi: Soğutma suyunun sıcaklığını gösterir
◦ Hararet Müşürü : Soğutma suyunun sıcaklığını ölçerek göstergeye bildirir.
◦ Takviye su kabı
◦ Radyatör ve kalorifer hortumları
◦ Fan (Hava Soğutmalı Motorlarda)
Sistemin Çalışması: Devirdaim-su pompası, radyatördeki suyu motorun iç su kanallarına gönderir. Su, motorun iç kanallarından geçerken, motorun ısısını alarak tekrar radyatöre döner. Böylece soğutma işlemi yapılmış olur.
Bakım ve Arızaları:
Soğutma sisteminde kullanılacak su içilebilecek nitelikte temiz, yumuşak ve kireçsiz su olmalıdır. Radyatör suyu günlük olarak kontrol edilir. Kış mevsiminde soğutma suyunun donmaması için soğutma suyuna Antifiriz ilave edilir.
Antifiriz donmayı önlemenin yanı sıra soğutma sıvısının geçtiği yerlerde korozyonu, paslanmayı ve kireç oluşumunu da engelleyerek parçaların ömrünü artırmaktadır.
Vantilatör kayışı ve radyatör suyu servis kitaplarında belirtilen sürelerde değiştirilir.
Motorun hararet yapma sebepleri:
◦ Radyatörün tıkalı, delik veya çatlak olması
◦ Su pompasının arızalanması
◦ Su kanallarının tıkalı olması
◦ Termostatın arızalanması
◦ Aracın uygun devir ve viteste kullanılmaması
◦ Vantilatör kayışının gevşek olması veya kopması
◦ Radyatör suyunun eksik olması
◦ Su hortumlarında kaçak olması
◦ Otomatik fanın arızalı olması.
◦ Fan soğutmalı araçlarda fan motorunun arızalanması, kablo bağlantılarında gevşeklik veya kopukluk olması, fan müşürünün arızalanması, fan sigortasının atması.
Hararet yapmış olan araç 10-15 dk. Rolantide çalıştırıldıktan sonra radyatör kapağı soğuk ve ıslak bir bezle önce gevşetilir, hava basıncı alınır, daha sonra açılarak ılık su ilave edilir. Soğuk su ilave edilirse motor bloğu ve silindir kapağı çatlayabilir.
ŞARJ SİSTEMİ
Görevi: Motor çalıştığı sürece, araç için gerekli olan elektrik enerjisini üretir ve aküyü şarj eder.
Parçaları:
◦ Alternatör (Şarj Dinamosu): Vantilatör kayışı ile motordan aldığı mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çevirir
◦ Konjektör (Regülatör): Alternatörün ürettiği elektriği sabitler. Konjektör arızalanırsa farlar sık sık patlar. Akünün elektrolit seviyesi azalır.
◦ Şarj Müşürü: Alternatörün elektrik üretip üretmediğini kontrol eder
◦ Şarj Göstergesi: Şarj sisteminin çalışmadığını gösterir
◦ Sigorta: Elektrikli alıcıların emniyetli olarak çalışmasını sağlar.
Sistemin Çalışması: Motor çalıştığı andan itibaren Alternatör motordan aldığı mekanik hareketle elektrik üretmeye başlar. Üretilen elektrik akımı, Konjektör (Regülatör) aracılığı ile sabitlenir ve aracın elektrik ihtiyacı karşılanır. Ayrıca akü şarj edilir.
MARŞ SİSTEMİ
Görevi: Motora ilk hareketi vermek ve motorun çalışmasını sağlamak.
Parçaları:
◦ Kontak Anahtarı
◦ Akümülatör
◦ Marş Motoru
◦ Volan Dişlisi
Sistemin Çalışması:
Kontak anahtarı kontağa taktıktan sonra, saat yönünde çevirirken tık diye bir ses gelip durduğu an aracın elektrik devresinin açıldığı andır. Bu konumda akü araç için gerekli elektriği sağlar, Aracın yakıt, ateşleme ve bir çok sistemi çalışmaya hazır duruma gelir. Göstergede birçok ışık yanar, bu ışıklardan Kızdırma bujisi uyarı lambası veya enjeksiyon sistem uyarı lambası söndükten sonra anahtar saat yönünde çevrilerek marş yapılır motor çalıştırılır. marş yapıldığında Marş motorunun dişlisi, volan dişlisini çevirmek suretiyle motora ilk hareket verilmiş olur.
Marşa yapma süresi 10-15 saniyeyi geçmemelidir. Araç çalışmıyorsa biraz beklenir tekrar denenir. Uzun süre ve sıkça marş yapılırsa akümülatör boşalır.
Motor çalışıyorken tekrar marş yapılmamalıdır. Tekrar marş yapılırsa marş dişlisi veya volan dişlisi zarar görür.
VURDURMA YÖNTEMİ VE AKÜ TAKVİYESİ
Araç marş yapılarak çalıştırılamadığı zamanlarda; ittirerek (Vurdurma Yöntemi) veya Takviye Akü yöntemi ile çalıştırılabilir.
Vurdurma yöntemi; kontak anahtarı marş konumuna getirilir. Debriyaj pedalına sonuna kadar basılır, vites 2 ye alınır. Aracı arkadan birkaç kiii ittirerek belirli bir hıza ulaşınca debriyaj ani olarak bırakılır ve gaza basılır. Böylece motor çalışmaya başlar. Bu yöntem aracın Triger kayışının kopmasına ve araçta bir çok parçanın zarar görmesine sebep olabilir. Otomatik vitesli araçlara uygulanmaz.
Takviye akü yöntemi; başka bir aracın aküsünden kendi aracımızın aküsüne (+) kutup (+), (-) kutup (-) ‘ye olacak şekilde akü aktarma kablosu ile bağlantı yapılır ve daha sonra marş yapılır. Dijital göstergeli araçlarda akü takviyesi yapılmaz
EGSOZ SİSTEMİ
Görevi: Yanma sonucu oluşan gazların sessiz ve emniyetli bir şekilde dışarı atılmasını sağlar. Egsoz sisteminde çıkan gazların zararlı özelliklerini azaltan katalitik konvertör, çıkan gazların sesini azaltan susturucu vardır. Bunlar egsoz sisteminden çıkarılmamalıdır.
ELEKTRİK – AYDINLATMA VE İKAZ SİSTEMİ
Görevi: Güvenli bir sürüş için yolun aydınlatılması, sinyallerle hareketlerin bildirilmesini sağlar.
Aracın Önünde Bulunan Işıklar:
◦ 25 m’yi aydınlatan kısa farlar
◦ 100 m’yi aydınlatan uzun Farlar
◦ Portakal sarısı renginde sinyal lambaları
◦ İsteğe bağlı sis lambaları
◦ Park Lambası
Aracın Arkasında Bulunan Işıklar:
◦ Fren lambaları
◦ Geri vites lambası
◦ Portakal sarısı renginde sinyal lambaları
◦ Park Lambası
◦ Plaka Lambası
Aracın içinde Bulunan Işıklar
◦ İç aydınlatma ve bagaj lambaları
Araçta Bulunan Uyarı Sistemi
◦ Korna
Aracın elektrik ve aydınlatma sistemi günlük bakımlarda kontrol edilmelidir.
* Lambalardan biri yanıyor diğeri yanmıyorsa ampulü geçmiştir, yenisi ile değiştirilir.
* Aynı hattaki lambalardan hiçbiri yanmıyorsa sigortası atmıştır,
* Lambalardan biri parlak, biri soluk yanıyorsa kablo bağlantıları paslanmıştır.
* Fren lambası sağlam olduğu halde yanmıyorsa fren müşürü arızalıdır.
* Geri vites lambası sağlam olduğu halde yanmıyorsa geri vites müşürü arızalıdır.
* Araca bir römork bağlanacağı zaman araç – römork elektrik bağlantıları da yapılmalıdır.
* Araçların ışık ve elektrik sistemi günlük bakımlarda kontrol edilir.
* Far değişimi sonrası ve belirli bakım dönemlerinde far ayarları kontrol edilmelidir.
GÖSTERGELER SİSTEMİ
Görevi: Güvenli bir sürüş için bilgi ve arıza uyarıları verir.
Parçaları:
◦ Motor Devir göstergesi
◦ Hız Göstergesi,
◦ Yakıt Göstergesi,
◦ Hararet Göstergesi
◦ Yağ Göstergesi
◦ Şarj Göstergesi
◦ Günlük ve Toplam Kilometre Sayacı
◦ Havalı fren, hava basınç göstergesi
◦ Enjeksiyon sistem uyarı lambası veya kızdırma bujisi uyarı lambası
* Göstergede kısa farlar yeşil, uzun farlar ise mavi ışık simgesi ile bildirilir.
* Depodaki yakıt bitmek üzere olunca göstergede uyarı verilir. Bu uyarıdan sonra en az 25-30 km daha yol gidilebilir.
GÜÇ AKTARMA ORGANLARI
Görevi: Motorun ürettiği hareketi tekerleklere aktarmaktır.
Sistemin Çalışması: Motorun hareketi debriyaj ile isteğe bağlı olarak vites kutusuna aktarılır. Vites kutusundaki dişliler vasıtası ile araca ileri – geri hareket, güç veya hız kazandırılarak şaft’a oradan diferansiyele oradan da aks’a ve tekerleklere aktarılarak aracın gitmesi sağlanır.
Parçaları:
◦ Debriyaj ( Kavrama, Baskı-Balata ): Motorun hareketini İsteğe bağlı olarak vites kutusuna aktarır veya keser. Baskı ve balata olmak üzere iki parçadan oluşur.
◦ Vites Kutusu (Şanzuman): Aracın hızını, gücünü, ileri ve geri hareketini sağlar.
◦ Şaft (Kardan Mili): Vites kutusundan aldığı hareketi diferansiyele aktarır
◦ Diferansiyel: Şafttan gelen torku artırarak ve 90 derece çevirerek akslara aktarır. Tekerleklere güç ve tork dağılımını sağlamak, Virajda dış tekerleğin iç tekerlekten fazla dönmesini sağlamak
◦ Aks: Diferansiyelden aldığı hareketi tekerleklere aktarır
◦ Tekerlekler:
TEKERLEKLER VE LASTİKLER
Görevi:Aracın yol ile temasını, hareket etmesini ve fren ile uyarıldığında aracın durdurulmasını sağlayan parçadır.
Parçaları:
* Jant,
* Lastik,
* Bijon
Tekerlek ,jant üzerine lastiğin takılmasıyla oluşur ve araç üzerine bijon vidaları ile monte edilir.
Lastik üzerindeki rakamlar lastiğin ebatlarını belirtir.
Balans Ayarı: Lastiğin balans ayarı bozuk ise belirli bir hızdan sonra direksiyonda titreşimler oluşur ve tekerlek yatakları aşınır. Balans ayarı Lastiğin titreşim yapmadan dönmesi için yapılan ayardır.
Lastiğin normal aşınması için aracın servis kitabında belirtilen değerlere göre hava vurulur.
* Lastiklerin hava basıncı normalden az ise direksiyon zor döner, lastikler kenar kısımlardan aşınır, yakıt sarfiyatı artar. * Lastiklerin hava basıncı normalden fazla ise direksiyon hafifler, lastikler orta kısımdan aşınır, dönüşlerde savrulmalar olur.
Stepne; Araçtaki yedek tekerleğe denir.
Bijon vidası ; Jant üzerindeki vidalara denir . Patlayan tekeri değiştirebilmek için bijon anahtarı ve kriko kullanılır.. Bijon vidaları takılmadan önce kuru bir bezle temizlenir.
Araçla uzun süre sürüş yapıldığında ısıdan dolayı lastiklerin hava basıncı artar. Bu durumda herhangi bir şey yapılmaz. Ayrıca kış aylarında lastiğin hava basıncını azaltmak doğru değildir.
Lastikler, araca her binişte kontrol edilmelidir. Ön lastiklerin her ikisi de aynı nitelikte olmalıdır. Biri yeni diğeri eski, birinin havası az diğerinin fazla olursa araç bir tarafa çeker, frenleme anında savrulmalar olur.
Bakımı:
*Belirli bir hızdan sonra direksiyonda titreşim oluşuyorsa tekerleklerin balans ayarı bozulmuştur.
*Araç bir tarafa çekiyorsa rot ayarı bozulmuştur.
*Lastikler içten dıştan düzensiz aşınıyorsa rot ayarı bozuktur.
* Lastiklerin diş derinliği 3mm nin altına düştüğünde yenisi ile değiştirilmelidir. Yapılan kontrollerde Diş derinliği 1,6 mm altında çıkarsa ceza işlemi uygulanır.
* 1 Aralık – 1 Nisan tarihleri arasında ticari amaçla yük ve yolcu taşıyan araçlar kar lastiklerini takarak kullanmak zorundadırlar diğer araçlarda ise gerektiğinde kullanılmak üzere zincir bulundurulur.
TEKERLEK DEĞİŞTİRME:
1- Aracın hareket etmemesi için güvenlik önlemleri alınır.
2- Jant kapağı çıkartılır.
3- Bijon somunları gevşetilir.
4- Kriko ile araç kaldırılır.
5- Bijon somunları sökülür.
FREN SİSTEMİ
Görevi: Hareket halindeki aracı yavaşlatmak, emniyetli duruş sağlamak veya duran aracı sabitlemektir.
Parçaları:
◦ Fren Pedalı
◦ Merkez Pompası
◦ Fren Boruları
◦ Fren Balataları
◦ Tekerlek silindirleri
◦ Kampanalar veya diskler
Fren sistemleri hidrolik ve havalı olmak üzere iki çeşittir.
Araçlarda bulunan fren çeşitleri
1-El Freni: arka tekerlere kumanda eder
2-Ayak – Servis Freni: ön ve arka tekerleri durdurur.
3-Motor – Kompresyon freni: çekiş yapan tekerleklere kumanda eder aracı yavaşlatır.
*Soğuk havalarda el freni çekili olarak park edilirse balata donarak kampanaya yapışır.
*Fren ayarı sıkı olan araçta balatalar aşırı ısınır yanabilir. *Westinghouse fren sistemi kullanan araçlarda motor stop edince fren tutmaz.
*El freni tam indirilmeyip yola devam edilirse, aracın kampanaları ve balataları aşırı ısınır ve yanar.
*Havalı fren sistemi bulunan araçlarda hava basınç göstergesi yeterli basınç göstermiyorsa araç hareket ettirilmemelidir.
Araçlarda Abs ve Asr gibi bir çok güvenlik sistemleri mevcuttur.
ABS (Anti Bloke Sistem): Frenleme sırasında tekerleklerin kilitlenmesini önler. Direksiyon hakimiyetinin daha iyi olmasını sağlar.
ASR (Patinaj Önleme Sistemi): Harekete geçme ve hızlanma sırasında tekerleklerin patinaj yapmasını engeller.
ESP: Savrulma önleyici sistemi.
Bakımı: Günlük bakımlarda fren hidrolik yağı kontrol edilir. Servis kitabında belirtilen km’lerde fren balataları ve hidrolik yağı değiştirilir. Disk veya kampana yüzeyinde bozukluk varsa frenleme esnasında fren pedalında titreme oluşur.
SÜSPANSİYON SİSTEMİ
Görevi: Yoldan gelen titreşimleri azaltır.
Parçaları:
Yaylar (Helezon yayı, Yaprak yay)
Amortisör
DiREKSiYON – ÖN DÜZEN SiSTEMi
Görevi: Araca yön verir.
Parçaları:
◦ Direksiyon simidi
◦ Direksiyon mili
◦ Direksiyon dişli kutusu
◦ Rot
◦ Rot başları
Ön düzen ayarları: Rot ayarı
Sistemin Çalışması:
Direksiyonu çevirdiğimizde hareket direksiyon mili direksiyon dişli kutusu, rot ve rot başına iletilerek tekerleklerin istediğimiz yöne dönmesi ve aracın o yönde ilerlemesi sağlanır.
Bakım ve Arızaları:
*Direksiyon dişli kutusunun yağı belirli bakım dönemlerinde kontrol edilir.
*Rot başlarının aşınması direksiyon boşluğuna sebep olur. *Aracın rot ayarı bozuksa araç bir tarafa çeker, lastikler içten dıştan düzensiz aşınır.
RODAJ
Trafiğe yeni çıkan 0 km araçların veya motoru yenilenen araçların ilk kullanım dönemidir.
Araçlar rodaj süresi boyunca normal hızla kullanılmalı, aşırı hız, ani duruş ve kalkış ve hep aynı vitesle sürüş yapılmamalıdır.
Rodaj süresi sonunda genel bir bakım ve kontrol yapılır.
◦ Motor yağı ve yağ filtresi değiştirilir.
◦ Soğutma sistemi suyu kontrol edilir.
◦ Akü kontrol edilir.
◦ Ön düzen ayarları kontrol edilir.
BAKIMLAR
Günlük Bakım:
Lastiklerin kontrolü (Araca her binişte)
Motor yağ seviyesinin kontrolü
Soğutma suyu seviyesinin kontrolü
Fren hidrolik yağı seviyesinin kontrolü
Yakıt seviyesinin kontrolü
Akü şarj durumu ve elektrik donanımının kontrolü
Işık ve ikaz sistemlerinin kontrolü
Aylık Bakım:
Hava filtresi temizliği
Yıllık Bakım:
Yaza ve kışa göre kontroller yapılır.
Yukarıdaki bakım ifadeleri geneldir. Aracın servis kitabında belirtilen bakım tablosuna göre bakımlar yapılmalıdır.
ARACIN FAZLA YAKIT YAKMASININ SEBEPLERİ
Sürücüye Bağlı Sebepler:
- Aşırı hız, 90 km’nin üzerindeki her kilometrede yakıt tüketimi %1 artar
- Yakın Takip, ani fren ve ani gaz, ani duruş ve kalkışlar yakıt tüketimini arttırır.
- Aracın hızına uygun olmayan vitesle gitmek
- Motoru ısıtmak amacıyla gereksiz yere aracın uzun süre durduğu yerde çalıştırılması.
- Uzun süren duraklamalarda motorun çalışır durumda bırakılması
- Klima yakıt tüketimini arttırır.
- Camlar açık iken sürüş işlemi rüzgar direncinden dolayı yakıt tüketimini arttırır
- Tavan bağajı ve araçta gereksiz yük taşıma yakıt tüketimini arttırır.
- Trafiğin yoğun olduğu saatlerin ve güzergahların seçilmesi.
- Araçta harita, şehir planı, yada navigasyon gibi gereçlerin olmaması nedeniyle gereksiz yere trafikte kalınması
- Gidilecek yere en yakın mesafenin seçilmemesi
- Taşıma sınırı üzerinde yolcu ve yük alınması.
Motor’a Bağlı Sebepler:
- Hava filtresinin tıkanması,
- Bujilerin aşınması ve arızalanması
- Karbüratörün bakımsız ve ayarsız olması
- Rolanti devrinin yüksek olması
Araca Bağlı Sebepler:
- Fren ayarlarının sıkı olması
- Debriyaj kaçırması